Dexamethason is ongeveer 7 keer zo sterk als prednison, zodat het in lagere dosering kan worden gegeven. Het kan zijn dat – bij gelijke dosering - een ontstekingsproces bij je meer geremd moet worden. Om niet veel pillen prednison te slikken kreeg je dexamethason. Beide middelen zijn ‘goedkoop’. De arts die het voorschrijft hoort het je goed uit te leggen. Dat doet ook de apotheek, die het levert. Maar wellicht wil je een wat breder antwoord. Die kan je vinden in het bijgaande artikel: https://www.zgt.nl/media/folders/34442/prednisolon.pdf . Dit artikel over reuma, maar het kan ook voor andere chronische ontstekingsziekten opgaan: ziekte van Crohn, ernstig astma, multipele sclerose. Soms is er werking zonder dat het duidelijk is hoe het werkt: zoals een bepaalde nierziekte. Maar je mag ook nog eens om uitleg vragen.
Deze middelen zijn heel belangrijk omdat ze de stevige ontsteking in je lichaam dempen zodat het lichaam er niet aan bezwijkt en meer tijd krijgt om de ontsteking de baas te worden. Er zijn veel soorten ontsteking. Als bacteriën de ontsteking veroorzaken worden prednison en dexamethason niet gegeven, tenzij gecombineerd met passende antibiotica.
Dexamethason werkt 30 keer zo goed tegen ontsteking als cortisol, het lichaamseigen hormoon, en heeft eigenlijk geen werking op de mineralen. Het wordt toegepast om ernstige – soms leven bedreigende - infecties te dempen. Bij nekkramp (meningokokkenziekte) – bloedvergiftiging met veel bacteriën in het bloed (sepsis) – en ook covid 19 of corona in de longen, hersenen, hart van levensbedreigende aard, krijgt men een uitgebreide behandeling maar ook dexamethason. De heftige alom doorwerkende ontsteking wordt dus in ernst gedempt, om het lichaam te helpen de grote strijd te doseren, die daardoor ook langer kan duren. (100222)
Boven je nieren heb je twee bijnieren. Je bijnierschors maakt cortisol, een glucocorticoïd (schors = corticoid). Dit heeft invloed op ontsteking, op de gehaltes aan mineralen in het bloed (zoals natrium en kalium) en op het glucosegehalte in het bloed. Cortisol is een ontstekingsremmer, en de productie wordt gedoseerd om balans te houden: niet te veel ontsteking toelaten en niet te veel remmen, om de ontsteking wel de baas te worden. Als de ontsteking over is, wordt weer minder cortisol gemaakt, wat gezond is. Er is veel over deze middelen met veel toepassingen in veel specialismen: oogarts (oogdruppels), KNO-arts (neusspray), huidarts (zalven), reumatoloog, longarts (inhalatiesteroid), neuroloog, de traumatoloog, hersenchirurg (tegen te hoge hersendruk in de schedel), etc.
Er zijn veel verschillende moleculen gemaakt vanuit de basisstof: cortisol; het bekendst zijn prednison en dexamethason. Er is een vloeibare vorm om in te spuiten: hydrocortison. Er zijn zeer krachtige moleculen gemaakt, die honderden keren zo hard werken als cortisol. Deze zijn heel geschikt om met heel lage dosis (in microgrammen) te worden ingeademd met apparaatjes (zoals bij allergisch astma); zodat op de plek waar het nodig is de ontsteking sterk wordt gedempt, met geen tot nauwelijks effect in het lichaam. Ook na jaren gebruik is er geen gebruikelijke bijwerkingen. Er zijn bijwerkingen die het gebruik kunnen beperken: vetaanbouw, spierafbouw, diabetes, osteoporose. Belangrijk is de groeiremming bij kinderen. Maar door ernstig astma kan je groeiremming krijgen, wat met een inhalatiecorticosteroid niet voorkomt – extreme uitzonderingen daargelaten. De controles op bijwerkingen zijn belangrijk, zeker bij hoge doseringen en langdurig gebruik, wat niet altijd voorkomen kan worden. Het blijft kiezen met je behandelaars samen voor het minste kwaad bij het meeste baat.
Door gebruik van deze middelen zullen je bijnieren minder tot geen cortisol maken, en ‘lui’ worden. Daarom mogen deze middelen nooit meteen gestopt worden, maar moet de dosering geleidelijk aan verminderen tot nul. Dan komen je bijnieren weer tot een gepaste productie. Dat regelt de arts voor je. Bij een koortsige ziekte dient de dokter gebeld te worden of de dosering prednison of dexamethason niet weer (even) omhoog moet. (100222)
